Transformasi Orang Melayu di Sarawak, 1830-an sehingga 1963: dari kesedaran kebangsaan kepada kesedaran politik

Abstract

Kajian ini bertujuan untuk meneliti transformasi kesedaran dalam kalangan orang Melayu di Sarawak dari tahun 1830-an sehingga 1963. Kajian ini disempurnakan berdasarkan kaedah kepustakaan dan arkib, menggunakan sumber primer seperti dokumen British, laporan, warta kerajaan dan akhbar. Sumber sekunder termasuk buku dan artikel juga dirujuk. Kemunculan kesedaran kebangsaan dalam kalangan orang Melayu di Sarawak dapat dikesan dengan wujudnya gerakan penentangan penduduk tempatan terhadap wakil pemerintahan Brunei pada 1830-an dan penentangan orang Melayu terhadap dasar pemerintahan Brooke sejak tahun 1850-an. Reaksi penentangan mereka lebih menjurus kepada mempertahankan kepentingan kaum demi kelangsungan hidup dan memelihara hak mereka sebagai penduduk Sarawak. Seterusnya perkembangan pendidikan telah meningkatkan lagi kesedaran dalam kalangan penduduk Melayu melalui sekolah Melayu dan peluang pendidikan. Kegiatan sosial seperti kewujudan pertubuhan di Tanah Melayu pada lewat abad ke-19 dan awal abad ke-20 turut menggerakkan penubuhan pertubuhan keagamaan serta kesusasteraan di Sarawak. Kesedaran kebangsaan dalam kalangan penduduk Melayu berkembang dengan lebih pesat berikutan penerbitan akhbar Fajar Sarawak pada 1930-an. Perkembangan ini seterusnya membawa kepada pembentukan pertubuhan Melayu bagi menyatukan orang Melayu dan memelihara kepentingan mereka di Sarawak. Selepas zaman pendudukan Jepun, bangkit pula isu penyerahan Sarawak kepada British yang menandakan bermula kesedaran politik dan juga perjuangan orang Melayu mempertahankan kemerdekaan negeri mereka. Seterusnya, perkembangan politik dan pilihan raya di Sarawak pada tahun 1950-an dan awal 1960-an pula memperlihatkan dengan lebih jelas lagi kesedaran politik yang kemudian dijemahkan ke dalam gerakan politik berparti dan kemudian perjuangan kemerdekaan Sarawak daripada penjajahan. Dengan itu dapat dilihat telah berlaku transformasi kesedaran dalam kalangan orang Melayu dari kesedaran kebangsaan kepada kesedaran politik. Daripada perbincangan juga dapat dilihat walaupun orang Melayu bukan penduduk teramai tetapi mereka memainkan peranan yang penting dalam perkembangan politik di Sarawak.